Δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο;

Μία ερώτηση που δέχομαι συχνά από διάφορους φίλους είναι σε ποιο ιδιωτικό σχολείο να πάρουν τα παιδιά τους. Μεγάλη είναι η έκπληξη στο πρόσωπό τους όταν τους προτείνω το δημόσιο σχολείο. Πρώτα, θα εξηγήσω για ποιους λόγους θεωρώ ότι οι Κύπριοι προτιμούν το ιδιωτικό σχολείο και μετά  γιατί τους προτείνω το δημόσιο. Για τη συγγραφή της ανάρτησης αυτής δεν χρησιμοποιήθηκαν επιστημονικά δεδομένα. Τα ακόλουθα αποτελούν δικές μου σκέψεις και παρατηρήσεις στα 12 χρόνια που εργάζομαι στην εκπαίδευση (ιδιωτική και δημόσια).

Γιατί οι Κύπριοι προτιμούν ιδιωτικά σχολεία; 

1. Αν δεν πληρώσω χοντρά δεν θα πάρω καλή ποιότητα υπηρεσιών

Στερεότυπα του τύπου "Οι δημόσιοι υπάλληλοι κάθονται και ξύνονται όλη μέρα" βολεύουν ιδιαίτερα συγκεκριμένους επιχειρηματίες ή ομάδες ιδιωτών επαγγελματιών αφού οδηγούν τον κόσμο να καταφεύγει σε ιδιωτικών συμφερόντων παροχή υπηρεσιών αντί σε αντίστοιχες δημόσιες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, καταφεύγουν σε ιδιωτικές κλινικές και πληρώνουν μια περιουσία για μια απλή επέμβαση η οποία θα στοίχιζε πολύ λιγότερα έως καθόλου σε ένα δημόσιο νοσοκομείο. Με τον ίδιο τρόπο, καταφεύγουν σε ιδιωτικά σχολεία πληρώνοντας χιλιάδες ευρώ παίρνοντας ίδιου ή χαμηλότερου επιπέδου μόρφωση που θα μπορούσαν να έχουν στο δημόσιο σχολείο δωρεάν. Το επιχείρημα ότι γλυτώνουν τα χρήματα των φροντιστηρίων δεν ισχύει καθώς έχω δουλέψει κάνοντας φροντιστήριο σε πολλούς μαθητές ιδιωτικών σχολείων. Έχοντας ίσα χρόνια εμπειρίας στην ιδιωτική και στη δημόσια εκπαίδευση αμφισβητώ σοβαρά την πεποίθηση ότι πληρώνοντας χοντρά θα πάρεις καλύτερη μόρφωση αλλά αυτό θα  αναλυθεί πιο κάτω.

2. Έχουμε ένα κόλλημα με τα αγγλικά

Πιθανότατα φταίει η για 60 χρόνια αγγλική κατοχή, το γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό πληθυσμού (όχι το μεγαλύτερο παραδόξως) σπουδάζει στην Αγγλία και Αμερική ή ο παγκόσμιος επεκτατισμός της αγγλικής γλώσσας που ομολογουμένως έχει κυριαρχήσει στον κόσμο. Για να μη με παρεξηγήσετε, συμπαθώ την αγγλική γλώσσα και την χρησιμοποιώ συχνά για να μελετήσω ή να επικοινωνήσω με άτομα στο εξωτερικό. Θεωρώ, όμως, ότι οφείλουμε σεβασμό και στη μητρική μας γλώσσα. 

Η απαξιωτική συμπεριφορά απέναντι στην ελληνική γλώσσα οδηγεί πολλούς γονείς να φλερτάρουν με την ιδέα να στείλουν το παιδί τους σε αγγλόφωνο σχολείο πράγμα που λειτουργεί ως φαύλος κύκλος αφού δημιουργεί περισσότερους Κύπριους κολλημένους με τα αγγλικά. Άτομα δηλαδή που αν τους ζητήσεις να γράψουν μία αναφορά σε ρωτούν αν μπορούν να την γράψουν στα αγγλικά γιατί τους είναι πιο εύκολο. Φυσικά αυτό συμφέρει σε πολλούς επαγγελματίες που βγάζουν χρήματα από την εμμονή αυτή και την τροφοδοτούν παραδίδοντας μαθήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις εισδοχής στα ιδιωτικά σχολεία με το αζημίωτο καθώς και τους ιδιοκτήτες ιδιωτικών σχολείων. Συμφέρει, όμως, και στο κράτος για διάφορους λόγους, ο κυριότερος εκ των οποίων είναι η εξοικονόμηση χρημάτων από τους μαθητές/τριες που απορρίπτουν το δώρο της δωρεάν παροχής Παιδείας στο οποίο θα αναφερθούμε πιο κάτω.

3. Είμαστε ξιπασμένοι

Στην πλειοψηφία μας είμαστε κλασικοί επαρχιώτες αρχοντοχωριάτες που μας αρέσει να προσποιούμαστε τους καμπόσους. Η μόστρα του αυτοκινήτου, του σπιτιού, του γκάτζετ αλλά και του ιδιωτικού σχολείου του παιδιού μας είναι σημαντικό πράγμα για μας. "Έχω BMW, σπίτι με πισίνα, οικιακή βοηθό και το παιδί μου πάει στο Billy School. Είναι συμμαθητές με το γιον του τάδε σημαντικού". Σημειωτέον ότι στην Κύπρο για να θεωρείσαι κάποιος πρέπει οπωσδήποτε να έχεις λεφτά. Δεν παίζει ρόλο με ποιο τρόπο τα έβγαλες ούτε αν κάθε φορά που ανοίγεις το στόμα σου βγαίνουν μαργαριτάρια. Θα μου πείτε ότι τα λεφτά κινούν τον κόσμο και θα συμφωνήσω ότι είναι σημαντικά. Είναι σημαντική, όμως και η καλλιέργεια του πνεύματος η οποία μακροπρόθεσμα θα δώσει στις αγορές πιο σωστούς επαγγελματίες. Συνεπώς, διαλέγουμε ιδιωτικό σχολείο για να κτίσουμε την εικόνα που θέλουμε.

4. Τα ΜΜΕ δεν παίζουν δίκαιο παιχνίδι

Στην περίπτωση της σύγκρισης μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού σχολείου η πιο πάνω φράση ισχύει. Τα ΜΜΕ μεγενθύνουν τα μειονεκτήματα και μειώνουν τα πλεονεκτήματα του δημόσιου σχολείου. Παράλληλα, προβάλλουν δυσανάλογα τα επιτεύγματα των ιδιωτικών σχολείων. Δημιουργείται τεράστιο θέμα από τα μέσα αν ακουστεί ότι κάποιος συνάδελφος έκανε κάτι "κακό" αλλά αν αποδειχθεί ότι το "σκάνδαλο" ήταν ψεύτικο (όπως έγινε με την σχετικά πρόσφατη υπόθεση της καθηγήτριας που δήθεν είχε σεξουαλική επαφή με μαθητές της) κανείς δεν ασχολείται με αυτό πια. Οι εντυπώσεις στην κοινή γνώμη δημιουργούνται όμως. Μερίδιο ευθύνης γι αυτό έχει και η ηγεσία της ΟΕΛΜΕΚ που είναι άκρως αντιεπικοινωνιακή και δεν αφουγκράζεται την κοινωνία. Η παρέμβαση της οργάνωσης στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο είναι ανεπαρκής ενώ στα κοινωνικά δίκτυα ανύπαρκτη. Η αναγκαιότητα των μέτρων που λαμβάνονται από την οργάνωση δεν γίνεται κατανοητή από το κοινό αλλά ούτε και από τους μαθητές και τους γονείς με τους οποίους θα έπρεπε να είχαμε κοινή γραμμή κι επιδιώξεις. Τις πιο πολλές φορές δεν γίνεται κατανοητή και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Η διαφήμιση του δημόσιου σχολείου θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα για την ΟΕΛΜΕΚ.

Γιατί λοιπόν προτιμώ το δημόσιο σχολείο ακόμα κι από το καλύτερο ιδιωτικό;

1. Διότι παρέχει καλύτερη μόρφωση

Παρά το γεγονός ότι τα ιδιωτικά σχολεία διαλέγουν τους μαθητές τους με εξετάσεις εισδοχής, σε αντίθεση με τα δημόσια τα οποία δέχονται κάθε καρυδιάς καρύδι, κάθε χρόνο οι πρωτιές στις Ολυμπιάδες και διαγωνισμούς κερδίζονται από μαθητές δημόσιων σχολείων. Με μεγάλη δυσκολία μπορεί κανείς να διακρίνει κάποιο μαθητή ή μαθήτρια ιδιωτικού σχολείου στις τελευταίες θέσεις των διακριθέντων. Φυσικά, αν υπάρξει διάκριση μαθητή ιδιωτικού σχολείου σε Ολυμπιάδα την επόμενη μέρα θα βρίσκεται στην εφημερίδα ακόμα κι αν έχει έρθει εκατοστός. Παραθέτω ενδεικτικά τα φετινά αποτελέσματα Ολυμπιάδων διαφόρων μαθημάτων: Βιολογία, Χημεία, Φυσική, Μαθηματικά.

Πολλοί εκπαιδευτικοί αφιερώνουν ώρες από τον ελευθερο τους χρόνο στήνοντας θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες υψηλού επιπέδου οι οποίες δεν διαφημίζονται ποτέ. Κάθε χρόνο διοργανώνονται Παγκύπριοι Σχολικοί Αγώνες Θεάτρου. Φέτος ολοκληρώθηκαν οι 24οι Αγώνες Θεάτρου. Διαβάζοντας τα αποτελέσματα βλέπουμε ότι παρόλο που έλαβαν μέρος και ιδιωτικά σχολεία δεν διακρίθηκε κανένα. 

Οι επιλογές μαθημάτων είναι περισσότερες στα δημόσια σχολεία σε σχέση με τα ιδιωτικά. Σε όλες τις πόλεις λειτουργούν Μουσικά Λύκεια (ενδεικτικά οι ιστοσελίδες Λευκωσίας και Λεμεσού) και Αθλητικά Σχολεία. Σε κάθε δημόσιο Γυμνάσιο και Λύκειο της χώρας λειτουργούν τα αθλητικά απογεύματα με τους καθηγητές φυσικής αγωγής να παραμένουν στο σχολείο παραδίδοντας μαθήματα διαφόρων αθλημάτων στους ενδιαφερόμενους μαθητές. Ακόμα, στα δημόσια σχολεία τρέχουν περισσότερα ευρωπαϊκά προγράμματα που εμπλέκουν τα παιδιά σε διαφόρων ειδών δραστηριότητες, από τα ιδιωτικά σχολεία. Τα αναλυτικά προγράμματα στο δημόσιο σχολείο αλλάζουν και οι ενδείξεις από τις αλλαγές είναι ενθαρρυντικές αφού στα Γυμνάσια έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζονται οι αλλαγές και να φέρνουν αποτέλεσμα.

Οι καλύτεροι εκπαιδευτικοί της χώρας υπηρετούν σε δημόσια κι όχι σε ιδιωτικά σχολεία, τα οποία εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, προσλαμβάνουν νεαρούς αδιόριστους χωρίς πείρα ή συνταξιούχους του δημοσίου. Στα περισσότερα ιδιωτικά σχολεία οι εκπαιδευτικοί τυγχάνουν εκμετάλλευσης με εξαντλητικά ωράρια και χαμηλούς μισθούς οπότε με την πρώτη ευκαιρία εγκαταλείπουν και διορίζονται στο δημόσιο. Το σχολείο είναι οι καθηγητές του! Αν δεν καταφέρεις να κρατήσεις ένα πυρήνα καλών καθηγητών για πολλά χρόνια δεν μπορείς να έχεις καλό σχολείο.

2. Διότι η δωρεάν παιδεία είναι δικαίωμα που πρέπει να διατηρηθεί

Αυτός ο κόσμος δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Οι πλούσιοι έχουν δυσανάλογα περισσότερα εφόδια για τη ζωή τους σε σχέση με τους υπόλοιπους. Είναι υποχρέωση του κράτους να δίνει ίσες ευκαιρίες μόρφωσης σε όλα τα παιδιά: πλούσια ή φτωχά. Αν το δημόσιο σχολείο υποβαθμιστεί τότε αφαιρούμε την ελπίδα από την κατώτερη οικονομικά τάξη να μορφωθεί και να προοδεύσει αφού οι πλούσιοι θα μπορούν να πληρώνουν για καλή μόρφωση ενώ οι φτωχοί όχι.

3. Διότι αποτελεί μικρογραφία του πραγματικού κόσμου

Τα παιδιά μας θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τον πραγματικό κόσμο κι όχι ένα αποστειρωμένο περιβάλλον σνομπ πλουσίων ή ατόμων που θα ήθελαν να είναι πλούσιοι. Σε ένα δημόσιο σχολείο, τα παιδιά θα συναναστραφούν με παιδιά με ειδικές ανάγκες, άπορα παιδιά, παιδιά από άλλες χώρες, πλούσια παιδιά κ.λπ. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές είναι διδακτικές με πολλούς τρόπους αφού τα παιδιά μαθαίνουν να εκτιμούν αυτά που έχουν, να σέβονται τη διαφορετικότητα κι έρχονται σε επαφή με συνθήκες που μοιάζουν περισσότερο με την κοινωνία στην οποία θα κληθούν να ζήσουν. Δεν είναι ο ρόλος του γονιού να τα δίνει όλα έτοιμα στο παιδί. Ο ρόλος του είναι να προετοιμάσει το παιδί για να τα καταφέρει μόνο του στον κόσμο.

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα χρειάζεται αναδιάρθρωση

Όπως έχω εξηγήσει πιο πάνω, υπό τις παρούσες συνθήκες το δημόσιο σχολείο υπερτερεί του ιδιωτικού. Απέχει πολύ από την τελειότητα όμως! Δεν θα απαριθμίσω τα προβλήματα για να μη γίνω βαρετός αλλά θα γράψω με δυο λόγια τι θα άλλαζα στα σχολεία αν ήμουν Υπουργός Παιδείας ή Πρόεδρος της Δημοκρατίας (ψηφίστε με!!).

Φανταστείτε ότι κάθε σχολείο είναι αυτόνομο και δεν χρηματοδοτείται από το κράτος. Διοικείται από μια επιτροπή (ας την ονομάσουμε Διοικούσα Επιτροπή) η οποία διορίζει τον Εκπαιδευτικό Διευθυντή και τον Οικονομικό Διευθυντή του σχολείου καθώς και τους καθηγητές του σχολείου. Σε αυτή την επιτροπή συμμετέχουν εκλεγμένοι αντιπρόσωποι της κοινότητας, ο Σύνδεσμος Γονέων, καθηγητές του σχολείου κ.λπ. Όλα τα σχολεία για να διατηρούν τις άδειες λειτουργίας τους υποχρεούνται να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια κι ελέγχονται από μία πανίσχυρη κι αυστηρή Ελεγκτική Αρχή του Υπουργείου Παιδείας. Ένα από τα κριτήρια της Αρχής είναι ότι τα δημόσια σχολεία είναι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Αυτό σημαίνει ότι τα κέρδη του σχολείου επενδύονται σε υλικοτεχνική υποδομή, προσλήψεις και στο μισθολόγιο του προσωπικού.

Καταργούνται οι επετηρίδες και η μονιμότητα των εκπαιδευτικών. Καταργείται η Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας (ΕΕΥ) που διορίζει, μεταθέτει και προάγει τους εκπαιδευτικούς του δημοσίου. Οι προσλήψεις εκπαιδευτικών γίνονται από κάθε σχολείο ξεχωριστά με συμβόλαια και υπάρχει θεσμοθετημένος κατώτερος μισθός εκπαιδευτικού. Οι εκπαιδευτικοί δεν θεωρούνται δημόσιοι υπάλληλοι! Το φαινόμενο εργοδότησης εκπαιδευτικών επειδή έφτασε η σειρά τους στην επετηρίδα ενώ ικανότεροί τους βρίσκονται στην ανεργία σταματά. Αν η Διοικούσα Επιτροπή θεωρήσει ότι ένας καθηγητής είναι ανεπαρκής ή δεν είναι αρκετά καλός για το σχολείο της δεν ανανεώνει το συμβόλαιό του και προσλαμβάνει άλλον.

Καταργούνται οι Σχολικές Εφορείες και οι αρμοδιότητές τους αναλαμβάνονται από τον Οικονομικό Διευθυντή του κάθε σχολείου. Οι εγκαταστάσεις κι ο εξοπλισμός του κάθε σχολείου θεωρούνται περιουσία του σχολείου και το Υπουργείο Παιδείας σταματά να ασχολείται με την αγορά ή τη συντήρηση των σχολείων. Δημόσιο θεωρείται το σχολείο που κτίστηκε με έξοδα του κράτους ενώ ιδιωτικό αυτό που κτίστηκε με έξοδα ιδιωτών ή οργανώσεων.

Πού βρίσκει το κάθε σχολείο τη χρηματοδότηση για τη συντήρηση και το μισθολόγιο των εκπαιδευτικών που εργοδοτεί; Κάθε μαθητής παίρνει από το κράτος ένα ποσό κάθε χρόνο το οποίο και καταθέτει στο σχολείο της επιλογής του. Το ποσό αυτό ισοδυναμεί με τα χρήματα που υπολογίζεται σήμερα ότι κοστίζει κάθε μαθητής στο κράτος. Όσους περισσότερους μαθητές προσελκύει κάθε σχολείο, τόσα περισσότερα χρήματα παίρνει. Με αυτό τον τρόπο ο υγιής ανταγωνισμός μεταξύ των σχολείων ανθίζει και τα σχολεία προσπαθούν να είναι ελκυστικά προς τους πελάτες τους. Η Παιδεία εξακολουθεί να είναι δωρεάν για όλους και το κράτος μέσω της Ελεγκτικής Αρχής του ελέγχει κατά πόσον τα σχολεία ακολουθούν τους προβλεπόμενους κανονισμούς. Το ίδιο το σχολείο αξιολογεί τους καθηγητές του και οι μισθοί, πέραν από τον κατώτατο που καθορίζεται από το κράτος, καθορίζονται από την αγορά. Αυτό σημαίνει ότι αν ένας καθηγητής είναι πολύ καλός έχει προτάσεις από πολλά σχολεία και διαπραγματεύεται το συμβόλαιό του αναλόγως.

Αναγνωρίζω ότι στην Κύπρο μας τα πιο πάνω είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν διότι χρειάζεται μεγάλη πολιτική βούληση η οποία θα κτυπήσει πάνω σε τεράστια συμφέροντα του εκπαιδευτικού κατεστημένου. Πολύς κόσμος βολεύεται από την κατάσταση ως έχει. Παρόλα αυτά όσο ζω ελπίζω!