Ο Δημιουργισμός είναι μια εναλλακτική
επιστημονική θεωρία για τη
θεωρία της εξέλιξης
όσο είναι η θεωρία των πελαργών
(που φέρνουν τα παιδιά)
για τη σεξουαλική αναπαραγωγή
(Hayes 1996)
Σε προηγούμενη ανάρτηση συζητήθηκε η αναγκαιότητα της διδασκαλίας της Εξέλιξης στα σχολεία. Με λύπη διαπιστώνω ότι η Εξέλιξη όχι μόνο δεν περιλαμβάνεται στα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα (ΝΑΠ) Βιολογίας αλλά γίνεται προσπάθεια να εισαχθούν σε αυτά στοιχεία του Δημιουργισμού ο οποίος στις μέρες μας πλασάρεται ως "Ευφυής Σχεδιασμός (ΕΣ)".
Θα ακολουθήσει μια σειρά από αναρτήσεις, κάθε μία από τις οποίες θα καταρρίπτει ένα ή και περισσότερα επιχειρήματα των υποστηρικτών του ΕΣ εναντίον της Εξέλιξης. Με αυτό τον τρόπο αισιοδοξώ να ανοίξει ένας διάλογος (πάντα στα πλαίσια της ευγένειας και της κοσμιότητας) που θα εμπλουτίσει τις γνώσεις όλων, όποια άποψη κι αν υποστηρίζει ο καθένας.
Σύντομη ιστορία της εξελικτικής σκέψης
Μόνο μελετώντας κανείς την ιστορία της εξελικτικής σκέψης μπορεί να κατανοήσει την ουσία της σύγκρουσης μεταξύ Εξέλιξης και ΕΣ. Το βιβλίο του Charles Darwin "Η καταγωγή των ειδών μέσω φυσικής επιλογής" (για συντομία Καταγωγή) εκδόθηκε το 1859 και σε αυτό ο μελετητής μπορεί να διακρίνει τρία κύρια στοιχεία: την κοινή προέλευση όλων των οργανισμών, τη φυσική επιλογή και την ένταξη του ανθρώπου στο ζωικό βασίλειο.
Η κοινή προέλευση συγκρούεται με την έννοια της ειδικής δημιουργίας δηλαδή της ξεχωριστής δημιουργίας κάθε άβιου και έμβιου στοιχείου η οποία, όταν εκδόθηκε η Καταγωγή, είχε ήδη εγκαταλειφθεί από την επιστημονική κοινότητα της ηπειρωτικής Ευρώπης. Σε καμία περίπτωση ο Darwin δεν πρέπει να θεωρείται ο πατέρας της κοινής προελέλευσης αφού προηγήθηκαν οι Γάλλοι Buffon (Histoire Naturelle 1749), Lamarck (Philosophie Zoologique 1809) και Geoffroy (μέσω της Συγκριτικής Ανατομίας) καθώς και διάφοροι Γερμανοί βιολόγοι. Όλοι οι πιο πάνω εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην ειδική δημιουργία πολύ πιο πριν από την έκδοση της Καταγωγής. Παρόλα αυτά, η ειδική δημιουργία εξακολουθούσε να υποστηρίζεται με σθένος από την πλειοψηφία των Βρετανών επιστημόνων. Συνεπώς μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί τους λόγους για τους οποίους ο Darwin καθυστέρησε την έκδοση της δουλειάς του παρόλο ότι είχε καταλήξει στην εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής από το 1834 χρησιμοποιώντας τα ευρήματά του από το ταξίδι του με το HMS Beagle. Αναγκάστηκε ωστόσο να εκδώσει όταν πληροφορήθηκε ότι ο Alfred Russel Wallace κατέληξε στα ίδια συμπεράσματα με τον ίδιο.
Η ανησυχία του Darwin για τις αντιδράσεις των συντηρητικών κύκλων της εποχής ήταν δικαιολογημένη αφού η συντριπτική πλειοψηφία των Βρετανών επιστημόνων της Βικτωριανής Εποχής ήταν Δημιουργιστές που υποστήριζαν τη λεγόμενη Φυσική Θρησκεία ή αλλιώς Φυσική Θεολογία σύμφωνα με την οποία η Βίβλος κυριολεκτεί σε ότι γράφει συμπεριλαμβανομένης και της Δημιουργίας. Σύμφωνα με αυτή την άποψη ο Θεός δημιούργησε το Σύμπαν και όλες τις μορφές ζωής και κανένα νέο είδος δεν δημιουργήθηκε από τότε. Το ότι ορισμένες μορφές ζωής έχουν εξαφανιστεί οφείλεται στον Κατακλυσμό του Νώε. Η Φυσική Θεολογία υποστήριζε ακόμη τη scala naturae (Φυσική Κλίμακα ή Μεγάλη Αλυσίδα της Ύπαρξης) παρόλο που ο Georges Cuvier είχε αποδείξει ότι δεν ισχύει. Σύμφωνα με τη scala naturae (Φυσική Κλίμακα ή Μεγάλη Αλυσίδα της Ύπαρξης) όλοι οι οργανισμοί αποτελούν μέρος μιας σκάλας με συνεχή αυξανόμενη τελειότητα που οδηγεί φυσικά στον άνθρωπο.
Η κοινή προέλευση συγκρούεται με την έννοια της ειδικής δημιουργίας δηλαδή της ξεχωριστής δημιουργίας κάθε άβιου και έμβιου στοιχείου η οποία, όταν εκδόθηκε η Καταγωγή, είχε ήδη εγκαταλειφθεί από την επιστημονική κοινότητα της ηπειρωτικής Ευρώπης. Σε καμία περίπτωση ο Darwin δεν πρέπει να θεωρείται ο πατέρας της κοινής προελέλευσης αφού προηγήθηκαν οι Γάλλοι Buffon (Histoire Naturelle 1749), Lamarck (Philosophie Zoologique 1809) και Geoffroy (μέσω της Συγκριτικής Ανατομίας) καθώς και διάφοροι Γερμανοί βιολόγοι. Όλοι οι πιο πάνω εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην ειδική δημιουργία πολύ πιο πριν από την έκδοση της Καταγωγής. Παρόλα αυτά, η ειδική δημιουργία εξακολουθούσε να υποστηρίζεται με σθένος από την πλειοψηφία των Βρετανών επιστημόνων. Συνεπώς μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί τους λόγους για τους οποίους ο Darwin καθυστέρησε την έκδοση της δουλειάς του παρόλο ότι είχε καταλήξει στην εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής από το 1834 χρησιμοποιώντας τα ευρήματά του από το ταξίδι του με το HMS Beagle. Αναγκάστηκε ωστόσο να εκδώσει όταν πληροφορήθηκε ότι ο Alfred Russel Wallace κατέληξε στα ίδια συμπεράσματα με τον ίδιο.
Ο Darwin ζωγράφισε το πιο πάνω γενεαλογικό δέντρο
στο προσωπικό του ημερολόγιο για πρώτη φορά το 1834. Από
Scala naturae από
Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η χρυσή εποχή της Φυσικής Θεολογίας τερματίζεται το 1859 με την έκδοση της Καταγωγής αφού η κοινή προέλευση έγινε αμέσως αποδεκτή από την πλειοψηφία της επιστημονικής κοινότητας. Ο ενθουσιασμός οφειλόταν στο γεγονός ότι η κοινή προέλευση μπορούσε να ερμηνεύσει την ιεραρχική οργάνωση του έμβιου κόσμου. Το ιεραρχικό σύστημα του Linnaeus που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα μπορούσε πλέον να ερμηνευθεί.
Δεν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε το ίδιο και για τη φυσική επιλογή που δεν έγινε αμέσως αποδεκτή εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, όπως αυτή του Alfred Russel Wallace που εξέδωσε βιβλίο το 1889 με τίτλο Δαρβινισμός και είχε καταλήξει κι ο ίδιος στη φυσική επιλογή με δικές του μελέτες το 1858. Οι επιστήμονες που δέχονταν την εξέλιξη επανέφεραν τις ιδέες του Lamarck περί κληρονόμησης των επίκτητων χαρακτηριστικών δημιουργώντας το ρεύμα του Νεολαμαρκισμού. Σε αυτό συνέτεινε και το φιλοσοφικό ρεύμα του της τελεολογίας ή φιναλισμού που κυριαρχούσε από το 18ο μέχρι τον 19ο αιώνα. Σύμφωνα με την τελεολογική άποψη τα πάντα στη φύση γίνονται με ένα σκοπό κι οδηγούν προς ένα προκαθορισμένο τέλος. Η επαναστατική φυσική επιλογή του Darwin και ο βάρβαρος κόσμος που περιέγραφε στον οποίο ο καλύτερα προσαρμοσμένος επιβιώνει ενώ οι υπόλοιποι εξαφανίζονται έρχονταν σε αντίθεση με την αισιόδοξη διάθεση του φιναλισμού σύμφωνα με την οποία όλα έχουν τον σκοπό τους.
Αν ο Darwin μπορούσε να εξηγήσει την κληρονομικότητα θα μπορούσε να είχε αποδείξει ότι η κληρονόμηση των επίκτητων χαρακτηριστικών είναι αδύνατη. Δυστυχώς, μία άλλη μεγάλη μορφή της Βιολογίας, ο αυστριακός μοναχός Gregor Mendel, είχε ανακαλύψει τον τρόπο κληρονόμησης των χαρακτηριστικών και είχε στείλει την εργασία του στον Darwin αλλά ο Darwin δεν την διάβασε ποτέ αφού η εργασία βρέθηκε στη βιβλιοθήκη του άκοπη. Η δουλειά του Mendel εκτιμήθηκε από την επιστημονική κοινότητα 10 χρόνια μετά το θάνατό του και η Βιολογία έχασε 50 χρόνια προόδου. Μαζί με αυτήν και ο Darwin έχασε την ευκαιρία του να ζήσει να δει τη φυσική επιλογή να θριαμβεύει.
Γελοιογραφία εποχής που διακωμωδεί
τη θεωρία της Εξέλιξης παρουσιάζοντας
τον Darwin ως πίθηκο
Δεν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε το ίδιο και για τη φυσική επιλογή που δεν έγινε αμέσως αποδεκτή εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, όπως αυτή του Alfred Russel Wallace που εξέδωσε βιβλίο το 1889 με τίτλο Δαρβινισμός και είχε καταλήξει κι ο ίδιος στη φυσική επιλογή με δικές του μελέτες το 1858. Οι επιστήμονες που δέχονταν την εξέλιξη επανέφεραν τις ιδέες του Lamarck περί κληρονόμησης των επίκτητων χαρακτηριστικών δημιουργώντας το ρεύμα του Νεολαμαρκισμού. Σε αυτό συνέτεινε και το φιλοσοφικό ρεύμα του της τελεολογίας ή φιναλισμού που κυριαρχούσε από το 18ο μέχρι τον 19ο αιώνα. Σύμφωνα με την τελεολογική άποψη τα πάντα στη φύση γίνονται με ένα σκοπό κι οδηγούν προς ένα προκαθορισμένο τέλος. Η επαναστατική φυσική επιλογή του Darwin και ο βάρβαρος κόσμος που περιέγραφε στον οποίο ο καλύτερα προσαρμοσμένος επιβιώνει ενώ οι υπόλοιποι εξαφανίζονται έρχονταν σε αντίθεση με την αισιόδοξη διάθεση του φιναλισμού σύμφωνα με την οποία όλα έχουν τον σκοπό τους.
Αν ο Darwin μπορούσε να εξηγήσει την κληρονομικότητα θα μπορούσε να είχε αποδείξει ότι η κληρονόμηση των επίκτητων χαρακτηριστικών είναι αδύνατη. Δυστυχώς, μία άλλη μεγάλη μορφή της Βιολογίας, ο αυστριακός μοναχός Gregor Mendel, είχε ανακαλύψει τον τρόπο κληρονόμησης των χαρακτηριστικών και είχε στείλει την εργασία του στον Darwin αλλά ο Darwin δεν την διάβασε ποτέ αφού η εργασία βρέθηκε στη βιβλιοθήκη του άκοπη. Η δουλειά του Mendel εκτιμήθηκε από την επιστημονική κοινότητα 10 χρόνια μετά το θάνατό του και η Βιολογία έχασε 50 χρόνια προόδου. Μαζί με αυτήν και ο Darwin έχασε την ευκαιρία του να ζήσει να δει τη φυσική επιλογή να θριαμβεύει.
Ο θρίαμβος της φυσικής επιλογής έφτασε στο μέσο του 20ου αιώνα όταν οι βιολόγοι επιτέλους κατάλαβαν πώς λειτουργεί η κληρονομικότητα. Μόνο τότε κατάλαβαν τον τρόπο με τον οποίο η κληρονομικότητα όχι μόνο κάνει τη φυσική επιλογή δυνατή αλλά την καθιστά απαραίτητη και πώς επιτρέπει τη δημιουργία νέων ειδών οργανισμών. Αυτή η καινούρια γνώση ονομάστηκε νέα εξελικτική σύνθεση ή νεοδαρβινισμός. Η νέα σύνθεση συνένωσε δεδομένα από την οικολογία, τη γενετική, τη μοριακή βιολογία, την παλαιοντολογία, τη συστηματική και άλλους κλάδους της βιολογίας και σήμερα θεωρείται ως το καταφύγιο κάθε βιολόγου όταν ψάχνει την εξήγηση πίσω από καθετί που συμβαίνει στον έμβιο κόσμο. Σημαντικό βήμα για την καθιέρωση της νέας σύνθεσης θεωρείται η δημοσίευση του βιβλίου "Γενετική και η Καταγωγή των Ειδών" του Theodosius Dobzhansky το 1937. Σημαντικοί νεοδαρβινιστές θεωρούνται ακόμα οι J.B.S. Haldane, Ernst Mayr, R.A. Fisher και άλλοι.
Η Δίκη των Πιθήκων
Το 1925 στο Tennessee των ΗΠΑ έγινε η λεγόμενη "δίκη των πιθήκων" στην οποία καταδικάστηκε ο εκπαιδευτικός John Scopes επειδή δίδασκε εξέλιξη σε σχολείο. Ήταν η πρώτη δίκη που μεταδόθηκε απευθείας από το ραδιόφωνο. Το 1927 το Ανώτατο Δικαστήριο του Tennessee αθώωσε τον Scopes για τυπικούς λόγους χωρίς να μπει στην ουσία της απόφασης. Ο νόμος σύμφωνα με τον οποίο καταδικάστηκε ο Scopes καταργήθηκε το 1967 από το Κοινοβούλιο του Tennessee. Αργότερα, το 1987 το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε ότι ο Δημιουργισμός είναι θρησκευτική ιδέα και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Το πιο κάτω ντοκυμαντέρ σερβίρεται ως ορεκτικό για τις αναρτήσεις που θα ακολουθήσουν!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(περιλαμβάνονται μόνο οι πηγές που δεν έχουν σημειωθεί με σύνδεσμο στο κείμενο)
- Hayes, Judith. In God We Trust: But Which One? (Madison Wisconsin: Freedom From Religion Foundation, 1996).
- Δημιουργισμός & Επιστήμη της Δημιουργίας, Άρθρο από την ιστοσελίδα www.skepdic.gr. Διαθέσιμο στο http://www.skepdic.gr/entries/Delta/creationism.htm
- Mayr Ernst,"Ο Δαρβίνος και η Γένεση της Σύγχρονης Εξελικτικής Σκέψης", Εκδόσεις Σύναλμα, 2001. Μετάφραση στα ελληνικά του "One Long Argument: Charles Darwin and the Genesis of Modern Thought", Harvard University Press, 1991.
- Αλαχιώτης Σταμάτης Ν., Πόσο ευφυές είναι το ευφυές σχέδιο; ΒΗΜΑ Science, Διαθέσιμο στο http://www.tovima.gr/science/article/?aid=186310, 20/1/2008.
- Gould Stephen Jay, "The Structure of Evolutionary Theory", The Bulknap Press of Harvard University Press, 2002.
- Murphy Jeffrie G., "Ηθική, Εξέλιξη και το Νόημα της Ζωής", Εκδόσεις Σύναλμα, 1997. Μετάφραση στα ελληνικά του "Evolution, Morality and the Meaning of Life", Εκδόσεις Rowan and Littlefield, New Jersey, 1982.
- Zimmer Carl,"Evolution, The Triumph of an Idea", William Heinemann, 2002.
- Η δίκη των πιθήκων, Άρθρο στην ιστοσελίδα tvxs, Διαθέσιμο στο http://tvxs.gr/news/taksidia-sto-xrono/i-diki-ton-pithikon-epistimi-vs-thriskeia
